ANDRIES VAN EERTVELT GENAAMD NAENTKENS
Andries van Eertvelt wordt algemeen gezien als de eerste en een van de belangrijkste Vlaamse zeeschilders van de zeventiende eeuw.
Biografie van Andries van Eertvelt
Andries van Eertvelt werd geboren in Antwerpen in 1590, waar hij in 1609/10 als meester toetrad tot het Sint-Lucasgilde. Op 28 november 1615 trouwde de schilder met Catharina de Vlieger, en het echtpaar vestigde zich op St. John’s Vliet in de historische haven van de stad. Catherine sterft in 1626. Na de dood van zijn vrouw reisde hij samen met een van zijn leerlingen, Mattieu van Plattenberg, naar Italië.
Hij woonde in Italië van 1628 tot 1630, waar hij logeerde bij de schilder en cultureel attaché Cornelis de Wael in Genua, die ook marinekunst beoefende, in het bijzonder het uitbeelden van zeeslagen. In 1630 keerde hij terug naar Antwerpen. Zijn leerlingen waren naar verluidt Hendrick van Minderhout, Matthieu van Plattenberg, Sebastian Castro en Kasper van Eyck. In 1633 vond de vond het huwelijk plaats tussen Andries van Eertvelt en Elisabeth Boots. Uit een buitenechtelijke affaire had Susanna April hem eerder twee dochters gegeven.
Van Eertvelt bleef in de Zuidelijke Nederlanden, die onder Spaans bestuur waren gebleven, ondanks zijn duidelijke succes bij zijn klantenkring in de Nederlandse Republiek.. Hier zou hij zijn beschermheren hebben gevonden onder de Spaanse gouverneurs, die visuele vieringen van hun zeemacht en militaire macht wilden zien.Hij had een zeer succesvolle carrière als zeeschilder en sommige van zijn werken werden geëxporteerd naar Spanje en Portugal. Anthony van Dyck schilderde zijn portret en een vrij naar dit portret gesneden gravure werd opgenomen in Van Dycks ‘Iconographie’Van Eertvelt, hij lijkt zich ook bezig te hebben gehouden met diplomatieke activiteiten. Zijn grote reputatie wordt weerspiegeld in de viering van zijn werk in Cornelis de Bie’s ‘Het Gulden Kabinet van de Edel Vry Schilderconst’.
Tegen het einde van zijn leven was hij buitengewoon welgesteld. Op 23 juni 1649 huurde hij een huis aan de ‘Oever’ voor het aanzienlijke bedrag van 240 florijnen per jaar. Drie jaar later, begin augustus, overleed Van Eertvelt op 62-jarige leeftijd.
Artistieke Stijl en Invloeden
Van Eertvelt wordt beschouwd als de eerste Vlaamse marineschilder. Zijn marineschilderijen omvatten het hele scala van gevechtsscènes, scheepsgezichten in rivieren en havens. Zijn favoriete thema’s waren Nederlandse schepen op zee en aanzichten van schepen in zuidelijke, vaak denkbeeldige havens.
Het werk van Andries van Eertvelt weerspiegelt de blijvende invloed van Pieter Bruegel de Oude. Hoewel er niets bekend is over zijn studie, wordt aangenomen dat hij in Noord-Nederland een opleiding heeft gevolgd. Er is een waarneembare Noord- Nederlandse invloed in het werk van Van Eertvelt, dat mogelijk afkomstig is van Hendrick Vroom (1566-1640), hoewel Van Eertvelt niet per se de leerling van Vroom hoeft te zijn geweest. Hij heeft veel overgenomen uit het vroege werk van Vroom, de ‘vader’ van de Nederlandse zeeschilderkunst, met name in zijn gebruik van kleuren met een dominante groen, het palet van de eerste generatie mariene kunstenaars. Daarbij is er eveneens vaak veel drama in de schilderijen van Van Eertvelt en gebruikt hij vaak zeemonsters in zijn composities.
In eerste instantie schilderde Andries van Eertvelt in een heldere maniëristische stijl, later veranderde dit onder invloed van zijn reizen naar Italië en begon hij te werken op een groter formaat en gebruikte hij een zachter en subtieler palet.
Kunstwerken
Een strijd tussen Spaanse galjoenen en Nederlandse oorlogsschepen voor een ruige kustlijn
Olieverf op koper 44 x 68.4 cm.
Herkomst: Verenigd Koninkrijk, Collectie C. Turner, Londen; Duitsland, Collection Nell, Bonn; Overgenomen door de grootvader van de huidige eigenaar in de jaren 1920.
Kunstwerken
De Slag in de zeestraat tussen Calais en Dover op 3-4 oktober 1602, tussen de Spaanse galeien van Federico Spinola en Nederlandse en Engelse oorlogsschepen
Olieverf op doek, 110 x 182 cm.
Herkomst: Europese privécollectie
Zijn werk, met zijn drukke, felgekleurde en dramatische stijl, werd zeer gewaardeerd door zijn tijdgenoten.
De compositie is geformuleerd met buitengewone nauwkeurigheid en aandacht voor detail, met kruisende diagonalen.
A. Een scheepsslag, waarschijnlijk Slag bij Puerto de Cavite, 12 juni 1647
B. Het inschepen van Spaanse soldaten
Een paar
Olieverf op doek, 109 x 159,2 cm.
Gesigneerd: ‘AV EERTVELT’ rechtsonder op de achtersteven (A) en rechtsonder op steigerpaal (B)
Herkomst: Particuliere collectie, Frankrijk; Mogelijk De Rop collectie, Antwerpen ca. 1690
Tentoonstellingen en Collecties
Tentoongesteld: Utrecht, Centraal Museum, in bruikleen 1941–1952(?) (Als Nederlandse School, midden 17e eeuw), 1952 inv. nr. 1186.
https://www.rijksmuseum.nl/nl/collectie/SK-A-847
https://www.rijksmuseum.nl/collectie/SK-C-448
https://artuk.org/discover/artists/van-eertvelt-andries-15901652
Gerelateerde Kunstwerken
Uit verschillende bronnen kan worden afgeleid dat Van Eertvelt hoog in het vaandel stond. In 1632, na zijn terugkeer uit Italië, eerde Van Dyck hem met een portret waarin hij op zijn ezel zit en een schip in nood schildert, dat door het raam te zien is.
HENDRICK CORNELISZ. VROOM
Scheepvaart voor de kust
Pen in bruin, 17 x 28.5 cm
Herkomst: Europese privé collectie
Verder Lezen en Bronnen
- Een catalogus van de foto’s in Canford Manor in het bezit van Lord Wimborne, 1888, p. 101, nr. 252 (als Willem van de Velde de Oude); – MES Houtzager (red.), Centraal Museum, Utrecht. Catalogus der schilderijen, Utrecht 1952, p. 403, nr. 1186 (als Nederlandse school, midden 17e eeuw); – P.C. Sutton, Nederlandse & Vlaamse Schilderijen, De Collectie van Willem Baron van Dedem, Londen 2002, pp. 96–99, nr. 16, ziek. (als Andries van Eertvelt, genaamd Neantkens).
- Hostyn, De zee en de kunst, Andries van Eertvelt, in: Neptunus XXIX, 196 (1982), pp. 5-8;
- Th. van Lerius, Biographies d’Artistes Anversois, Antwerpen-Gent 1881; Fayol, Joseph, Affairs in Filipinas, 1644-47, in: Emma Helen Blair and James Alexander Robertson, red.,The Philippine Islands, 1493-1898, vol. XXXV, 1640-1649, Cleveland 1906.
- J. Brozius & S. Kattenburg, ‘Zeeslag om de Straat van Dover in oktober 1602, Door de ‘schilder van grote galeien en schepen, in: Vind, september 2020.
Conclusie
De zeegezichten van Van Eertvelt, die een blijvende invloed uitoefenden op de maritieme schilderkunst in de zuidelijke Nederlanden, illustreren de algemene tendens van de Vlaamse schilderkunst naar meer openlijke theatraliteit en retoriek, en onderscheiden het van de relatieve terughoudendheid en niet-geïdealiseerde directheid van de meeste Nederlandse kunst.
Via deze pillar page hopen we u een uitgebreid inzicht te hebben gegeven in het leven, de invloeden en de opmerkelijke creaties van deze markante schilder.