SIMON DE VLIEGER
(Rotterdam 1600/01-1653 Weesp)
Een van de grootste en belangrijkste marineschilders van de 17e eeuw.
Biografie van Simon de Vlieger
Hoewel oude bronnen ten onrechte melden dat hij in 1602(2) of 1612(3)(4) in Amsterdam is geboren, wordt nu algemeen aangenomen dat De Vlieger in Rotterdam is geboren, waar hij waarschijnlijk ook is opgegroeid. In ieder geval is hij in Rotterdam te traceren vanaf zijn huwelijk in 1627 tot 1633. Er is echter weinig bekend over de opleiding die hij tot die tijd had genoten. Simon de Vlieger trouwde op 10 januari 1627 in Rotterdam met Anna Gerridts van Willige en werd tot 1633 herhaaldelijk in die stadsarchieven genoemd.
Vroeg in 1634 verhuisde De Vlieger naar Delft, waar hij op 18 oktober lid werd van het kunstenaarsgilde
Hij was de leerling van Jan Porcellis en Willem van de Velde de Oudere en Jongere, Jan van de Capelle, Hendrick Dubbels en de minder bekende Hendricks van Anthonissen. Hij verbeterde de stijl van Porcellis en nam de thema’s van de elementen, licht en donker en monochroom over en tilde dit naar een ander niveau. Simon de Vlieger werd zeer gewaardeerd door al zijn tijdgenoten en zijn schilderkunst stelde hem in staat om zijn leven succesvol te maken. Hij kocht in december 1637 een huis in Rotterdam van de schilder Cryn Hendricksz. Volmaryn voor 900 gulden. Als onderdeel van deze transactie stemde De Vlieger ermee in om voor een bepaalde periode schilderijen te leveren met een totale waarde van 31 gulden per maand.
Op dit moment in zijn carrière heeft de Vlieger verschillende opdrachten van kerken daarnaast schilderde hij taferelen met schepen, in de buurt van buitenlandse kusten met rotsformaties. Soms met kalm water of een vliegende storm waarin de schepen voortgestuwd door de wind en het machtige water soms dreigen te vergaan of op de rotskusten schipbreuk te leiden.
Na de jaren 30 richtte de Vlieger zijn aandacht op kalme binnenwateren en schilderde hij scènes van de Nederlandse scheepvaart, goed verdeeld over het water, tussen gloeiende zonnestralen met een nevelachtige waas die de schilderijen omhult en een delicate horizon erachter. In die tijd, voordat hij naar Amsterdam ging, werd de Vlieger door veel van zijn volgelingen zeer nauw gekopieerd.
Maar in 1638 in Amsterdam, waar zijn stijl werd geperfectioneerd en zijn navolgers ver van hem verwijderd. Hij werd poëtischer in zijn composities, zijn oppervlakken glinsterden, er was meer stil drama, meer mist en wolk.
Na het midden van de jaren veertig gaf de Vlieger de neiging om meer de voorkeur te geven aan de landschappen en kustscènes, de ceremoniële of representatieve beelden. Hij schilderde meer figuren- elegante aristocraten en vissersvolk- eerder in de stijl van Ruysdael. Deze schilderijen zijn prachtig en goed uitgevoerd, maar ze hebben niet de geest en pure ziel van de eerdere composities
Hij werkte samen met Jan van de Cappelle en Hendrick Dubbels. Van de Capelle bezat op een gegeven moment 1300 tekeningen van De Vlieger. Het succes dat Willem Van de Velde de Jonge in Engeland had met zijn werk maakte dat het werk van De Vlieger in de 18e en 19e eeuw licht werd vergeten.
In 1650 trok de Vlieger zich echter terug in de stad Weesp, waar hij alle rust en eenzaamheid had die hij zich ooit had kunnen wensen. In de afgelopen jaren keerde hij terug van de modieuze schilderijen in Amsterdam naar zijn sfeervolle schilderijen en sommige van deze schilderijen behoren tot de meest zielvolle en diepgaande.
Simon de Vlieger werd op 13 maart 1653 in Weesp begraven.
Artistieke Stijl en Invloeden
Rond 1630 produceerde De Vlieger zijn eerste strandscène, een landschapstype dat hij de komende twee decennia regelmatig schilderde. Strandscènes waren een specialiteit van Simon de Vlieger en hij droeg aanzienlijk bij aan de ontwikkeling ervan. Kenmerkend is dat een groot deel van het schilderij is gewijd aan de elementen, de weergave van lucht en water. Door het horizontale formaat kon hij atmosferische effecten gebruiken om een overweldigend gevoel van ruimte te creëren. Deze periode wordt vaak gezien als De Vliegers bloeiperiode. Van 1650 tot zijn dood schilderde en tekende hij met name zeekust en bossen.
De Vlieger schilderde aanvankelijk in de stijl van Hendrick Cornelisz Vroom, later werd hij beïnvloed door Jan Porcelis die met zijn tonalistische of atmosferische schilderstijl een nieuwe weg had ingeslagen. De Vlieger stapte later over van deze monochrome stijl naar een realistischer kleurgebruik, met zeer gedetailleerde en nauwkeurige weergaven van schepen, tuigage en dergelijke. De Vlieger beïnvloedde op zijn beurt onder andere Jan van de Capelle, Hendrick Dubbels en Willem van de Velde de Jonge. De laatste schilder zou zijn belangrijkste en meest invloedrijke leerling worden.
Wat betreft het onderwerp was Simon de Vlieger in het begin geïnteresseerd in het afbeelden van stormachtige zeeën en zeekusten die bezaaid waren met rotsen, maar in de loop van zijn carrière gaf hij de voorkeur aan rustiger kustlijnen met de nadruk op de atmosferische effecten van de elementen op de kusten van de Noordzee. Zijn oeuvre laat een overgang zien van een ingetogen tonaliteit in de vroege werken, veel onder invloed van Jan Porcellis, naar de meer klassieke stijl van Jan van de Cappelle en de Van de Veldes in zijn latere schilderijen. De expressiviteit van de pasteuze golven van De Vlieger is ongeëvenaard door elke zeeschilder van de zeventiende eeuw.
Zelfs Rembrandt behield het werk van de kunstenaar in zijn privécollectie schilderijen. Dr. Walter Liedtke, curator van het New York Metropolitan Museum of Art, was erg onder de indruk van het vrije penseelwerk van deze ‘prachtige De Vlieger’, die hij van ‘historisch belang’ vond (geschreven mededeling 30 mei 1987).
De Dordtenaar Albert Cuyp zou bekend zijn geweest met het werk van De Vlieger en hij zou de karakteristieke Nederlandse luchten met wolken en passerende zonnestralen van De Vlieger hebben gekopieerd.
De Vlieger tekende zijn werk met de letters “S.D.VL.F.”, Simon de Vlieger fecit. Zijn werk werd veelvuldig gekopieerd door andere kunstenaars, zoals Jan van Ossenbeeck (ca. 1624-1674)
Opmerlijke werken
Storm met een schip dat zinkt voor een rotsachtige kust, een driemaster daarbuiten, c. 1635
Olieverf op paneel, 59 x 81 cm.
Onduidelijk gesigneerd op rots laag in het midden
Herkomst: Nederland, met Nystad, Den Haag; Nederland, particuliere collectie
Opmerlijke werken
Schepen in woelige wateren
Olieverf op paneel, 47 x 63 cm.
Gesigneerd op de ton linksonder, ca. 164
Herkomst: Verenigd Koninkrijk, Rhug, Collection Lord Newborough. Verkoop J.G. Wynn, 12 april 1892;
Nederland, Kunsthandel P. de Boer, Amsterdam 1937
Opmerlijke werken
De strijd tussen de vloot van admiraal Joris van Spilbergen en de Spaanse armada onder admiraal Rodrigo de Mendoza bij Callao, Peru, 18 juli 1615
Olieverf op doek, 101,5 x 140 cm.
Gesigneerd op de achtersteven: S. DE VLIEGER
Herkomst: Zwitserland, particuliere collectie
Voorheen Rob Kattenburg collectie
Opmerlijke werken
Een kalme zee ca. 1635
Olieverf op paneel, 59 x 81 cm.
Gesigneerd op de vlag midden onder: S. DE VLIEGER
Tentoonstellingen en Collecties
Delft 1960: Oude Kunst- en Antiekbeurs Delft, Museum ‘Het Prinsenhof’, exhib. cat. (with ill.); Dordrecht 1964: Zee-, rivier- en oevergezichten, Nederlandse schilderijen uit de 17e eeuw, Dordrechts Museum, 11 July – 14 September 1964, no. 99.
Gerelateerde Kunstwerken
Naast het maken van schilderijen was De Vlieger betrokken bij het ontwerpen van wandtapijten voor de magistraten van Delft (1640-1641) en het vervaardigen van etsen en het glas-in-lood van de Nieuwe Kerk in Amsterdam (1648). Hij schilderde ook de orgelluiken van de St.-Laurenskerk in Rotterdam (1642), die in de achttiende eeuw werden vervangen. De geschilderde versieringen bij de aankomst van Maria de’ Medici in Amsterdam in 1638 waren ook van Simon de Vlieger.
Verder Lezen en Bronnen
Literatuur:
- Laurens Johannes Bol, Zee-, rivier- en oevergezichten, Nederlandse schilderijen uit de 17e eeuw, Dordrecht 1964, p. 34 no. 99 (ill.); Jan Kelch, Studien zu Simon de Vlieger als Marinemaler [master thesis], Berlin 1971, p. 155 no. 38: ‘Entstanden: Spätzeit.’
- R. Eggink,“Een seer wreet ende furieus combat“, Tableau 8 (1985) no.1, pp.80-84. It was to be published in Dr. J. Kelch catalogue of De Vlieger’s oeuvre, unfortunately he passed away before finishing his extensive project.
- Pieter Haverkorn van Rijsewijk, Simon Jacobsz. de Vlieger, Oud Holland 1893; 11: 229-235
- J. Rosenberg, The Wreckers by Simon de Vlieger, in Annual Report of the Fogg Art Museum, Cambridge (Massachusetts), 1953-54
- Catalogus van de tentoonstelling Het Nederlandsche Zee en Riviergesicht in der XVIIde eeuw, Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam 1945-46
- L. Preston, Sea and River Paintings of the Netherlands, Oxford, 1937
- F. C. Willis, Die niederländische Marinemalerei, Leipzig, 1911
J. Kelch, Studien zu Simon de Vlieger als Marinemaler, (Diss) Berlijn, 1971
Conclusie
De Vlieger, als een van de eerste maritieme schilders, heeft zijn stempel gedrukt op de 17e-eeuwse maritieme kunst en hij werd destijds ook geprezen. Rembrandt van Rijn was een van zijn tijdgenoten die, naast het schilderen van zichzelf, acteerde in het werk van De Vlieger. In latere tijden werd vooral betreurd dat de zachte, warme kleuren die zijn schilderijen kenmerkten, in een deel van zijn werk waren vervaagd, waardoor de schilderijen er fris uitzagen; maar de kwaliteit van zijn composities, ook in de 19e eeuw, werd gewaardeerd. Hoewel de Vlieger een paar portretten schilderde, de marines is waar hij zelf in uitblonk en een van de grootste 17e-eeuwse Nederlandse marineschilders zou worden.