HENDRICK CORNELISZ VROOM
Haarlem – 1562/3 – 1640
Hendrick Cornelisz Vroom pionierde met de zeeschilderkunst als specialistisch genre toen de Nederlanders uitgroeiden tot een toonaangevende maritieme macht. Hij staat vooral bekend als de ‘vader van het Nederlandse zeegezicht’, beroemd om zijn gedetailleerde afbeeldingen van schepen en zeeslagen op open water.
Biografie
Hendrick Cornelisz Vroom, werd in 1566 in Haarlem geboren als zoon van de beeldhouwer en keramist Cornelis Hendricksen.
Hij begon als schilder van Delfts aardewerk, en als lid van de artistieke familie kreeg hij ongetwijfeld zowel theoretische als praktische opleiding. Hij reisde toen voornamelijk in Spanje, Italië, Frankrijk en Polen. Terwijl hij in Italië was maakte Vroom kennis met de schilder Paulus Bril, die hem aanmoedigde om te gaan schilderen en hem les gaf. Tussen 1585 en 1587 was hij in dienst van kardinaal Ferdinand de’ Medici. Zijn reis terug naar de Nederlandse Republiek bracht hem door Venetië, Milaan, Turijn, Lyon, Parijs en Rouen.
Zijn vele avonturen waaronder een schipbreuk en een val in een ravijn worden beschreven in de biografie van Carel van Mander genaamd het Schilder-boeck uit 1604.
Terug in Haarlem trouwde hij met Joosgen Cornelisdr Gans en kreeg twee zonen, Cornelis (ca. 1590-1661) en Frederik (ca. 1600-67), die beiden schilder werden. Hier begon hij zijn carrière als marine schilder.
Artistieke Stijl en Invloeden
Vroom schilderde historische veldslagen, scheepsportretten en uitzichten op maritieme steden als Hoorn, Amsterdam en Vlissingen. Daarnaast was hij ook ontwerper, tekenaar en prentkunstenaar. Hij had uitgebreide kennis van het bouwen en uitrusten van koopvaardijschepen en oorlogsschepen uit het begin van de zeventiende eeuw.
Hendrick Vroom wordt beschouwd als de vader van de zeeschilderkunst en hij pionierde met het weergeven van zeescènes en veldslagen in een nieuwe stijl waarin zorgvuldig aandacht werd besteed aan maritieme details en tuigage. De jonge Vroom produceerde veel landschappen en maritieme schilderijen.
Zijn zeer gedetailleerde afbeeldingen brachten hem al snel bekendheid, waardoor hij er zeer hoge prijzen voor kon vragen. Volgens van Mander berustte zijn roem niet alleen op prestigieuze opdrachten voor afbeeldingen van belangrijke veldslagen en politieke gebeurtenissen op zee. Hij prees Vroom ook om zijn oog voor detail en zijn weergave van natuur en landschap: ‘ Vroom is in dit opzicht een uitstekende meester, omdat hij niet alleen veel verstand heeft van schepen, goede tuigage, touwen en tuigage, wimpels, zeilen en andere dingen van dit soort, maar hij blinkt ook uit in alle andere bijkomstigheden zoals stukken grond, landschappen, rotsen, bomen luchten, water, golven, kastelen, dorpen, steden, figuren, vissen en andere dingen die zijn schepen vergezellen en verrijken.’
Kunstwerken
Nederlandse en Spaanse schepen in gevecht op open zee, ca. 1628
Olieverf op doek, 125 x 255 cm
Gesigneerd op achtersteven midden rechts: VROOM
Gedateerd: ca. 1628
Herkomst: Nederland, Particuliere collectie, Amsterdam; in bruikleen aan het Westfries Museum, Hoorn, 1999-2011.
ex- collectie Rob Kattenburg
Verworven door het Peabody Essex Museum, Salem USA
Kunstwerken
Een Spaans galjoen in gevecht met twee Nederlandse schepen
Olieverf op paneel, 42.5 x 64 cm
Gesigneerd in vlag midden rechts: VROOM
ex- collectie Rob Kattenburg
De belangrijkste actie op het schilderij is de ontmoeting tussen een Nederlands Oost-Indiër (links) en een Spaans galjoen (rechts). We kunnen nog steeds het zeil waarnemen van een zinkend schip boven het wateroppervlak voor de Oost-Indiër. In de verte zijn enkele Portugese, Spaanse en Nederlandse schepen zichtbaar. Een Nederlandse sloep op de middelste voorgrond vaart richting het Spaanse galjoen. De Nederlandse commandant, met een oranje, witte en blauwe sjerp, staat rechtop in de sloep.
Een kalme zee en een storm (pendant)
Olieverf op doek, 98 x 183 cm.
Gesigneerd: ca. op 2e vlag: VROOM
Gedateerd: r. c. op de 3e vlag: 1629
Herkomst: Frankrijk, Adellijke collectie
Een paar is zowel gesigneerd als gedateerd: VROOM 1629
De kalme zee was in bruikleen aan de VOC tentoonstelling in het Nationaal Archief, Den Haag, (24.02.2017 t/m 24.06.2018). Het schilderij was ook in bruikleen aan de Koninklijke Bibliotheek van België, Brussel voor de expositie ‘Breughel in zwart-wit’. (14.10.2019 t/m 16.02.2020). De Storm was in bruikleen aan het Singer Museum, Laren, voor de tentoonstelling ‘Weer en wind. Avercamp tot Willink’ (03.09.2019 tot 05.01.20200
ex- collectie Rob Kattenburg
Tentoonstellingen en Collecties
Getoond: Tentoonstelling van Nederlandsche zee- en riviergezichten uit de XVIIde eeuw, Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam, 1945-12-22 – 1946-02-03, p. 35; cat.nr. 71; Rotterdam, Kunsthal, Zoet & Zout – Water en de Nederlanders, 14 februari – 10 juni 2012.
- https://www.rijksmuseum.nl/en/collection/SK-A-2858
- https://www.boijmans.nl/collectie/kunstenaars/18933/hendrik-vroom
- https://www.franshalsmuseum.nl/nl/artiest/hendrick-vroom/
- https://www.britishmuseum.org/collection/term/BIOG50034
- https://www.scheveningentoenennu.nl/strandschilders/16001700/vroom/index.html
- https://www.zeeuwsmuseum.nl/en/collection/zeeland-tapestries/br72-009-wandtapijt-slag-bij-lillo
Gerelateerde Kunstwerken
Vanaf 1592 was hij in Haarlem actief als ontwerper van wandtapijten en als eerste Nederlandse specialist op het gebied van zeegezichten. Hij kreeg de opdracht om zes wandtapijten te ontwerpen met de titel Strijd op de Zeeuwse Wateren voor de Staten van Zeeland, ter herinnering aan enkele van de klinkende overwinningen op de Spaanse vloot in de jaren 1572-1576. Ze worden bewaard in de Abdij van Middelburg. In de jaren 1590 kreeg hij de opdracht om een serie van tien wandtapijten te ontwerpen voor de Engelse Lord High Admiral, Lord Howard of Effingham, om diens overwinning op de Spaanse Armada te herdenken. De oorspronkelijk Brusselse wever François Spierincx vervaardigde deze in zijn nieuwe woonplaats Delft. Vanaf 1650 hingen deze in het House of Lords in Westminster totdat ze werden vernietigd in de brand van 1834. Gelukkig zijn ze vastgelegd in gravures van John Pine uit 1739.
Een zeldzame en belangrijke Atlas van de nederlaag van de onoverwinnelijke Spaanse Armada 1588 (1690-1756)
Inclusief de set gravures van John Pine, Londen 1739 (The Armada wandtapijten). Naast de kaarten (tabellen) van Robert Adams, 1538, waaruit HENDRICK C. VROOM de wandtapijten ontwierp voor het Hogerhuis. De grafieken en bijbehorende wandtapijten beschrijven de ‘Slag om de Armada’ bij 10 incidenten.
De wandtapijten van het Hogerhuis: vertegenwoordigen de verschillende overeenkomsten tussen de Engelse en Spaanse vloten, in het altijd gedenkwaardige jaar MDLXXXVIII (1588), met de portretten van de Lord High-Admiral en de andere nobele commandanten, ontleend aan het leven.
Atlas folio
Gedateerd: 1739
Gepubliceerd in Londen door John Pine, 24 juni 1739, volgens de wet van het parlement
Eerste editie
Hoogte: 522 millimeter (ca. paginaformaat)
Breedte: 368 millimeter (ca. paginaformaat)
Atlas Folio met boekdruk tekst en gegraveerde en geëtste illustratieplaten, de etsen van de wandtapijten bedrukt in zwarte en groene inkt, sommige grafieken met handkleuring.
Herkomst: Italië, privécollectie
Collectie Rob Kattenburg
Literatuur
– L.B. Bol, Het Nederlandse marineschilderij van de 17e Eeuw. Braunschweig 1974.
– Beknopte catalogus van olieverfschilderijen in het National Maritime Museum London, exhib.cat. Nationaal Maritime Museum. Woodbridge: The antique Collectors’ Club Ltd. 1988.
– L.O. Goedde,Tempest en scheepswrak in de Nederlandse en Vlaamse kunst: conventie, retoriek en interpretatie, Londen 1989.
– M.Russell, Visioenen van de Zee. Hendrick C. Vroom en de oorsprong van de Nederlandse zeeschilderkunst, Leiden 1983, pp. 114-116.
– J. Giltaij & Jan Kelch. Lof der Zeevaart, De Hollandse zeeschilders van de 17e eeuw. Rotterdam/ Berlijn, 1996.
– J. Gaschke. (red.), Onrust en rust. De zee door de ogen van Nederlandse en Vlaamse meesters, 1550-1700 ,Greenwich 2008.
– C. Hofstede de Groot, Een catalogus raisonné van de werken van de meest vooraanstaande Nederlandse schilders van de zeventiende eeuw. Gebaseerd op het werk van John Smith. Londen 1923. (3) Deel 1 t/m 10. (Herdruk Cambridge: University Press 1993.)
– F.W.H. Holstein, Nederlandse en Vlaamse Etsen, Gravures en Houtsneden ca. 1400-1700, Vol. XLIX, 1976.
– A. Houbraken, De Groote Schouburgh der Nederlantsche Konstschilders en Schilderessen. Vol. I-III, 1718-1721. B.M Israël BV Amsterdam 1976.
– G.S. Keyes, Spiegel van het Rijk, Nederlandse Mariene Kunst van de Zeventiende Eeuw. Cambridge: Perssyndicaat van de Universiteit van Cambridge 1990.
– N. Köhler (ed., P. Biesboer…et.al, Paintings in Haarlem 1500-1850. The collection of the Frans Hals Museum, Ludion Ghent/Frans Hals Museum Haarlem, 2006.
– C. van Mander, Het schilder-boeck. Haarlem 1604.
- R. Preston, De zeventiende-eeuwse zeeschilders van Nederland. Leighon-Sea, 1974.
- M. Russel, Visioenen van de Zee. Hendrik C. Vroom en de oorsprong van de Nederlandse zeeschilderkunst. Leiden 1983.
- F.C. Willis, Het Nederlandse Mariene Schilderij. Leipzig 1911.
Conclusie
Hendrick Cornelisz Vroom, de ‘vader’ van de Nederlandse zeeschilderkunst, de eerste scheepsportrettist, en de belangrijkste zeeschilder van het eerste kwart van de zeventiende eeuw.
Vroom’s reputatie als grondlegger van de Nederlandse marinekunst. Bol’s gevoelige herbeoordeling van Vroom’s plaats als de Nestor van dit genre was de eerste serieuze recente poging om Vroom op zijn eigen voorwaarden maritieme evenementen te herkennen. Het grootste talent van Hendrick Vroom berust op zijn vermogen als kroniekschrijver van significant om schepen af te beelden en de dramatische betekenis van zijn onderwerpen vast te leggen, of de schepen nu deelnemers zijn aan belangrijke historische gebeurtenissen of exponenten die het opnemen tegen de elementaire krachten van de natuur.
Via deze pillar page hopen we u een uitgebreid inzicht te hebben gegeven in het leven, de invloeden en de opmerkelijke creaties van deze bijzondere kunstenaar.